Beyin ve Bilgisayar part 1

 Ön not: Yazının bilgisayarla değil beynin işleyişi ile ilgilidir ve diğer yazı için giriş niteliğindedir

     20. yy büyük savaş ve kıyımlarla birlikte bilimsel ve teknolojik gelişmelere de ev sahipliği yaptı. Bugün gelişmiş ülkelerdeki-1. ve 2. dünya- çoğu insan için vazgeçilmez bir alet haline geldi. Özellikler 90larda sonra internetin yayılması ve internetin sürekli kendini üreten yapısı sayesinde bugün uzmanlar Net bağımlılığından bahsediyorlar. Bilgisayar ve internet dünyası çok hızlı gelişip değişiyor, bugün hayatın o kadar içindeler ve güçleri o kadar fazla ki arap baharı tabir edilen olgunun tetikleyicisi olabiliyor. Devletleri tehdit eder konuma geldi, ya da gelişmiş ülkelerin yeni oyuncağı oldu neresinden bakıldığına bakar.


      Konumuza gelirsek bilgisayar asli olarak insan beyni baz alınarak dizayn edilmiştir, oyunlarda geçen ve filmlere konu olmuş meşhur "yapay zeka" olgusu, kendi kendine karar verebilen bilgisayar sistemleri bunun en net göstergesi sayılabilir. Biraz açarsak bu yazıyı bilgisayardan okuduğunuzu farz ediyorum, yani bilgisayarınız var. Bilgisayarı alırken nelere dikkat ederiz? genel olarak işlemcinin hızı, ramin hızı ve hard diskin kapasitesine.

    İşlemci günlük dilde anlak dediğimiz zekaya tekabül ediyor, zeka aslında veri işleme hızıyla alakaladır. Ne kadar hızlı işleyip anlamlandırabiliyorsak o kadar zeki kabul ediliriz. Bir diğeri ram bellek-ön bellek- hafızaya tekabül eder. Ram işlevi bizim hafızamızla aynıdır, belirli bilgileri ön planda tutup işlerken-anlamlandırırken- vakitten kazandırır. Sık kullandığımız bilgileri günlük hayatta ön belleğimizde- hafızamızda, bilgisayarımızda sık yaptığımız iş ve bilgileri ramimizde saklarız. Hafızası kuvvetli birinin ya rami yüksektir yada hafıza ile bilinçaltı arasında (kısayol) bulmuştur. Diğerine gelirsek rom bellek-hard disk- ana bellek bilgisayar dünyası pek takip etmeme rağmen şu an terabit kapasiteli belleklerin sözü edildiğini biliyorum. Ana bellek bilinçaltımıza tekabül ediyor, yani insandaki belleğin yanında bilgisayarlardaki bellek devede kulak kalıyor.

    Beynin işleyişi tam olarak anlaşılabilmiş değil bunun bir sebebi bazı bölgeler özellikle bir şeye yoğunlaşmalarına rağmen o işle uğraşırken beynin diğer bölgelerinin de kısmi aktiflik içine girmesidir. Bilgisayardaki veri-data- kablolarının organik versiyonu söz konusudur burada. Misal hafızayla ilgili bir test çözerken sadece hafızayla ilgili lob değil, yopunluk ön lob olmak üzere beynin değişik kısımlarında aktivite gözlemlenmektedir. Bunun sebebi bilinçaltından veri çekilmesi yada hafızanın kokuyla veya görüntüyle ilişkili olması olabilir. ama şu kadarı kesin ki beynin kısımları arasında elektriksel veri akışı sağlayan bir düzenek mevcut. Kafatasımız haliyle kasa oluyor, 5 duyu organımız ve altıncı his algılayıcılar ve soğutma düzenekleri.

    Peki beyin nasıl işliyor? Gün için her saniye aralıksız bilgi-veri akışı olmaktadır. Her ne kadar insan beyni muhteşem olsa da bunların hepsini işlemeye muktedir değildir beynimiz ne yazık ki. Örnek vermek gerekirse klişe bir örnek bakmak ile görmek arasında fark vardır derler. Kaldırımda duruyoruz, karşıdan karşıya geçeceğiz. O esnada gözümüz aracılığıyla karşımızdaki hareketlerin salise salise verileri akmaktadır buna ilave olarak etraftaki sesler veri olarak bize ulaşmakta, kokular ve sıcaklık rüzgar gibi değerler işlemciye akmaktadır. Ama biz bir şey hissetmiyor olabiliriz, bunun sebebi tek başına veri akışının yeterli olmamasıdır, çeşitli yollarla o verileri anlamlandırmak analize tabi tutmak gerekir. Yani bilinçli veya refleks olarak o verileri işlemek gereklidir. Bunun birden fazla yolu vardır ama en geneli odaklanmadır. Karşıya baktık güzel bir kadın geliyor odak gerçekleşti, artık gelen verilerin bir kısmı işleme tabi, kadının kokusunun eğer konuşuyorsa sesinin ve fiziksel görüntüsünün ayrımı yapabiliyor. Kadında bize bakıyor acaba fark etti mi diyoruz? Kadın yanımızdan geçip gidiyor tepki göstermeden. Demek ki kadın beyninde sadece veri akışı gerçekleşmiş. Kötü haber kadın bizi fark etmedi ama iyi haber kadının beyninde görüntümüz mevcut artık. Kadın farkında olmasa bile bilinç altında yerimizi almış oluyoruz. Rüyamızda veya alakasız anlarda gördüğümüzü hatırlamadığımı şeylerin aklımıza gelmesinin sebebi budur. Aslında veri olarak girilmiş ama anlamlandırılmadan kalmıştır. O an bir sebeple bilinçaltımızdan hafızamıza gelmiştir.

    Her salise benzer şekilde veri akışı oluyor, bazıları işleniyor bazıları işlenmiyor. Bilinçaltımız şu anki bilgilere göre sınırsız yani veri akışı sıkıntı yaratmıyor ama anlamlandırma kısmı biraz sıkıntı yaratıyor. Bilgisayarınızın ısınmasını düşünün yada kendini kapatmaya başlaması. Aynı şey beynimiz içinde geçerli, halk arasında "ambele olmak" tabir edilen durumdur. İşte bu yüzden beynin kendini soğutma sistemleri var tıpkı bilgisayarın fanlarının olması gibi. Bir sonraki yazı bu muhteşem organın limitlerini kendini koruma mekanizmalarından bahsedeceğim.
Özetle beynimiz oldukça muhteşem bir alettir ama kesinlikle limitleri vardır ve olmasaydı beynimiz kelimenin gerçek anlamıyla eriyebilirdi.

ilave olarak bknz: hangisi daha güçlü beyin mi bilgisayar mı?